پزشکان اخلاق مدار؛ امانت داران الهی

اخلاق پزشکی قدمتی به درازای تاریخ بشر دارد، یعنی از زمانی که بحث دارو و درمان در دنیا مطرح بوده است. آن هم نه به عنوان یک رشته جانبی بلکه در کتاب های پزشکی و در محور درمان.
ابن سینا که سرآمد پزشکان شرق و غرب است، اولین شرط لازم برای طبابت را آگاهی و تسلط پزشک برعلم طب و بخـش های مختلف آن، یعنی تشخیص، درمان، پیـش آگاهی، پیشگیری و توان بخشـی بیان کــرده است تا از این طریق، آسیب و ضرری به بیمار نرسد. همچنین در تألیف کتاب قانـون استفاده از منابع علــمی و اطلاعات موثق مختلف با ذکر منابع از دیگر نکات اخلاقی در طب بیان شده است.
جدا از تأکیدات زیادی که در منابع طــبی قدیمی مان داریم، پزشکی هم همچون سایر حرفه ها، اصول اخلاق حرفه ای خاص خودش را دارد. با این تفاوت که حساسیت های بیشتری را می طلبد، چون موضوع حرفه پزشــکی، انسان، یعنی اشرف مخلوقات است. همچنین به دلیل حد بالای اعتـماد و اختیار در این حرفه، که با توجـه به اصل «تناسب اختیار و مسئولیت» حد بســیار بالایی از مسئولیت و پاسخ گویی را می طلبد؛ رعایت اصول اخلاق حرفه ای در این شغل بیشتر اهمـیت دارد.
رابطه پزشک و بیمار و اعتمادی که در این بین شکل می گیرد از منظر اخلاق حرفه ای، پایه و اساس مراقبت های پزشکی و روند درمان است. از آنجایی که طیف متنوعی از بیماران و با ویژگی های متفاوت برای گرفتن خدمات پزشکی به پزشکان مراجعه می کنند، پزشک باید برای کسب اعتماد هر یک از آن ها تلاش جداگانه ای داشته باشد. اگر پزشک به نیازها و مشکلات بیمارانش اهمیت و برای شخصیت و ارزش های آنان احترام قائل شود، آن اعتماد پایدار حتما شکل خواهد گرفت.
اعتمادبخشی جزو جدایی ناپذیر از پزشک خوب بودن است و فقط هم از طریق تشخیص و درمان درست، توجه و جدی گرفتن او، به دقت گوش کردن به صحبت هایش، حساس بودن در معاینات، حفاظت از اطلاعات محرمانه و احترام به کرامت انسانی جلب می شود. همچنین افزون بر این، گشاده رویی، ادب و تواضع و درستکاری، رعایت کرامت و شأن بیمار به عنوان انسان، احترام به حریم شخصی او، مسئولیت پذیری درقبال مراقبت از سلامت بیمار و اجازه دادن به بیمار برای مشارکت در تصمیم گیری های مرتبط با سلامتی اش هم نقش به سزایی در این اعتمادسازی دارد.
با همه این ها، بحث بر سر اخلاق پزشکی، آن قدرها هم روشن و یک دست نیست. جالب است که بدانیم، اختلاف بر سر جزئیات اخلاق پزشکی، بسیار بیشتر از آن چیزی است که تصور می شود. یک مبحث پرپیچ و خمی که بحث درباره جزئیات آن، فعلا درحد و حوصله این یادداشت کوتاه نیست. با این حال، تردیدی نیست که رعایت موازین اخلاقی در رابطه با بیمار و پژوهش، همواره مورد تأکید وزارت بهداشت و درمان و دانشگاه های علوم پزشکی کشورمان بوده است.
چارچوب رایج در تحلیل اخلاق پزشکی روش به کارگیری «اصول چندگانه» است که رعایت آن یک فرض مسلم دانسته شده و عبارت است از:
احترام به استقلال فردی؛ یعنی بیمار حق دارد روش درمان خود را انتخاب یا از آن خودداری کند.
سودرسانی؛ یعنی همه فعالیت های فرد شاغل در این حوزه باید به نفع بیمار و سود او باشد.
ضرر نرساندن؛ یعنی نحوه و شیوه درمان باید به گونه ای باشد که به فرد آسیبی وارد نشود.
عدالت؛ یعنی توزیع منابع بهداشتی و درمانی کمیاب و تصمیم گیری درباره اینکه چه کسی، چه درمانی را دریافت کند، باید براساس انصاف و برابری باشد.
احترام گذاشتن؛ یعنی بیمار حق دارد که با حفظ شأن و احترام خدمات درمان را دریافت کند.
راستگویی و صداقت و مفهوم رضایت آگاهانه.
امید است همچون گذشته، جامعه پزشکی ایران با تکیه بر علم و تجربه پزشکی و اخلاق والای حرفه ای در خدمت به سلامت جامعه موفق باشد..